Cyfrowe RTG, Pracownia RTG

Prawidłowe ułożenie pacjenta do zdjęć RTG

Ułożenbie zwierzęcia do zdjęć RTG

Zdjęcia rentgenowskie to badania dodatkowe, które wykonujemy w celu uzyskania informacji (potwierdzenia/wykluczenia konkretnych zmian) po szczegółowo przeprowadzonym u pacjenta wywiadzie, badaniu klinicznym oraz innych badaniach uzupełniających. Wiedza odnośnie prawidłowego ułożenia pacjenta jest bardzo istotna, ponieważ zdjęcia wykonane nieprawidłowo mogą prowadzić do błędów w ocenie, co niepotrzebnie narazi personel medyczny, właściciela oraz pacjenta na naświetlanie, oraz właściciela zwierzęcia na niepotrzebne koszty.

Wykonując zdjęcia rentgenowskie należy pamiętać przede wszystkim o ochronie radiologicznej to znaczy, że zdjęcia staramy się wykonywać tak, aby uzyskać maksymalną ilość informacji diagnostycznych przy minimalnej dawce promieniowania.


Właściwe techniki ułożenia i unieruchomienia zwierzęcia

Każdy rodzaj badania wymaga użycia właściwej techniki – odpowiednie ułożenie danej okolicy do wymaganej projekcji i odpowiedniej liczby tych projekcji.

Najważniejszą kwestią co do ułożenia pacjenta jest jego umiejętne nieruchomienie, jest to istotne przy zapobieganiu nieostrości ruchowej. Do poskromienia zwierzęcia można wykorzystać właściciela, który zostanie odpowiednio poinstruowany w kwestii przytrzymania swojego pupila oraz ryzyku radiacyjnym. Należy przy tym pamiętać, że osoba ta musi być pełnoletnia, nie może być w ciąży oraz nie ma stwierdzonych chorób nowotworowych. Osoba trzymająca zwierzę do zdjęcia obowiązkowo musi zostać wyposażona w fartuch ochronny oraz rękawice z gumy ołowianej. Niedopuszczalnym jest aby na wykonanym zdjęciu znajdowały się części ciała właściciela, nawet jeśli są zabezpieczone materiałami ochronnymi. Trzeba pamiętać o tym, że wszelkie ubrania ochronne zabezpieczają jedynie przed promieniowaniem rozproszonym, nie zaś przed pierwotną wiązką promieni.

Pasy i znieczulenie

Inną formą unieruchomienia są specjalne taśmy, pasy uciskowe natomiast bardzo często stres zwierząt, które nie rozumieją sytuacji w jakiej się znajdują jest na tyle duży, że nie są w stanie leżeć spokojnie w jednej pozycji i jedyną możliwą metodą uspokojenia jest sedacja farmakologiczna. Jeśli wiemy, że pacjent zostanie poddany premedykacji/znieczuleniu należy pamiętać o odpowiednim wcześniejszym jego przygotowaniu (zwierzę powinno być na czczo oraz mieć aktualne badania krwi, aby zmniejszyć ryzyko anestezji do możliwego minimum). Stan pacjenta przed znieczuleniem musi ocenić lekarz, aby stwierdzić czy kwalifikuje się do tej procedury. Oczywiście przed podaniem środków farmakologicznych właściciel zobowiązany jest do podpisania zgody na znieczulenie pacjenta, lekarz natomiast jest zobowiązany poinformować właściciela o ryzyku oraz skutkach ubocznych jakie mogą podczas sedacji wystąpić.

W momencie kiedy pacjent jest już znieczulony najlepiej, aby użyć do jego prawidłowego ułożenia pozycjonerów, aby ograniczyć do minimum ilość osób przebywających bezpośrednio przy lampie rentgenowskiej podczas wykonywania zdjęć. Pozycjonerami mogą być specjalne kliny, worki ołowiane, worki z piaskiem, ale idealnie może się do tego sprawdzić również lignina oraz pomoc plastrów bez opatrunku.

Do zdjęć klatki piersiowej najczęściej nie znieczulamy, ponieważ dochodzi do ograniczenia wentylacji płuc, a co za tym idzie trudniejszej ich oceny diagnostycznej. Dodatkowo często są to pacjenci podwyższonego ryzyka anestezjologicznego, u których znieczulenie jest na tyle niebezpieczne, iż przewyższa sensowność jego wykonania w celu dalszego diagnozowania. Co do tkanki płucnej należy również pamiętać o przekrwieniu opadowym, do którego dochodzi w dolnych partiach w momencie położenia pacjenta na boku czy na grzbiecie nawet na kilka minut. Należy zawsze zaczynać od projekcji AP (najlepiej grzbietowo-brzusznej, a dopiero później wykonywać zdjęcia boczne. Pacjent w oczekiwaniu na kolejne projekcje powinien być ułożony mostkowo.


Zasady ułożenie pacjenta

Jeśli mamy już ograniczony do minimum problem nieostrości ruchowej należy pamiętać o podstawowych zasadach prawidłowego ułożenia pacjenta:

  • Promień centralny musi padać prostopadle do badanej okolicy oraz kasety, aby ograniczyć do minimum zniekształcenia prześwietlanych struktur.
  • Promień centralny kierujemy w sam środek interesującego nas obszaru (im bardziej będzie padał pod kątem tym bardziej zdeformowana będzie okolica na zdjęciu) – może to prowadzić do problemów w ocenie.
  • Badany fragment ciała musi znajdować się jak najbliżej kasety (im dalej będzie od kasety tym bardziej rozmyte uzyskamy krawędzie oraz fałszywe wrażenie powiększenia narządów/części ciała).
  • Zachowanie odpowiedniej odległość lampy od pacjenta i błony rentgenowskiej (odległości ogniskowej) również wpływa na ostrość uzyskanego obrazu. Standardowo przyjmuje się odległość o wartości 1-1,5m.
  • Na zdjęciu rentgenowskim powinna znajdować się jedynie pożądana okolica ciała – bez dodatkowych tkanek (np. wykonując zdjęcie klatki piersiowej należy jak najbardziej wyciągnąć kończyny piersiowe do przodu, aby mięśnie i tkanki kostne nie nakładały się na struktury znajdujące się w jej obrębie).
  • Cała interesująca nas okolica musi być zawarta na zdjęciu rentgenowskim (np. zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej powinno zawierać przeponę oraz okolicę odbytu pacjenta). Mając do czynienia z dużymi gabarytami pacjenta konieczne będzie wykonanie 2 zdjęć do objęcia konkretnego obszaru ciała. Jeśli nie obejmiemy całości możemy przeoczyć istotne zmiany, nie wykorzystując tym samym maksymalnego potencjału diagnostycznego przeprowadzanego badania.
  • Należy również pamiętać o wykonaniu odpowiedniej ilości projekcji do prawidłowej oceny. Najczęściej potrzebne są co najmniej 2 projekcje (prostopadłe względem siebie) danej okolicy, ale przy bardziej szczegółowej ocenie poszczególnych narządów może być ich znacznie więcej (np. do poszukiwania metastaz w klatce piersiowej wymagane są minimum 3 projekcje – prawoboczna, lewoboczna oraz AP).

Zdjęcia rentgenowskie są bardzo przydatnym, uzupełniającym elementem diagnostyki, częstokroć znacznie pomagającym w postawieniu prawidłowej diagnozy u pacjenta. Należy jednak pamiętać, iż aby uzyskać w pełni diagnostyczny obraz należy znać i stosować podstawowe zasady co do ułożenia pacjenta. W przeciwnym wypadku wykonane badanie nie będzie pomocne, a wręcz może wprowadzić dodatkowe niepotrzebne wątpliwości i zaburzyć/wydłużyć diagnostykę oraz leczenie pacjenta.

lek. wet. Anna Sołoniewicz

Bibliografia:

Donald E. Thrall – Diagnostyka radiologiczna w weterynarii, Wrocław 2010

Wojciech Empel – Radiodiagnostyka weterynaryjna, Warszawa 2008

J.K. Kealy, H. McAllister – Diagnostyka radiologiczna i ultrasonograficzna psów i kotów, Wrocław 2007